طاعون پایکوبی در قرون وسطی؛ عجیب ترین بیماری مسری تاریخ - تاریخ امپراطوری های ایران

به گزارش تاریخ امپراطوری های ایران، صد ها سال پیش، طاعونی عجیب اروپای قرون ِ وسطا را دربرگرفت. اما این از آن نوع طاعون های قرون وسطایی همراه با خون و صفرا و تاول که هم اکنون ممکن است تصویرش در فکر تان نقش بسته باشد، نبود؛ بلکه طاعونِ پایکوبییدن با نامِ پایکوبیِ شیدایی [کورئومانیا]یا پایکوبیِ جانِ مقدس بود؛ و راستش، حالا که فکرش را می کنیم، خون ریزیِ زیادی هم با آن همراه بود.

به گزارش تاریخ امپراطوری های ایران به نقل فرادید، بدترین جنون پایکوبی در دنیا که در سال 1374 از آخِن در آلمان آغاز شده بود، خیلی سریع به شهر های بلژیک و هلند که در کنارِ رودخانه راین قرار داشتند، توسعه یافت.

روستاییانِ آلوده در دسته های صدتایی به خیابان ها می آمدند و با ریتمِ موسیقی ای که هیچ کسِ دیگری جز خودشان نمی شنید، بدن های شان را به حرکت در می آوردند. حالا این حرکاتِ تنشی و پیچ وتاب خوردن ها پایکوبی بود یا چیز دیگری، آن هایی که دچارش شده بودند در حالتِ خلسه بودند و کنترلی بر بدن های شان نداشتند.

تماشاگران، شیفتگانِ این پایکوبی را، دیوانه، متوهم و وحشی توصیف می کردند. بعضی پایکوبیندگان جیغ می کشیدند و از درد فریاد می زدند، اما نمی توانستند از پایکوبییدن دست بکشند. آن ها که به سختی می توانستند غذا بخوردند یا بخوابند، آن قدر می پایکوبییدند تا جاییکه پا های خون آلودشان دیگر نمی توانست آن ها را سرپا نگه دارد، درنتیجه از خستگیِ مفرط روی زمین می افتادند.

جنونِ پایکوبی هفته ها طول کشید و هزاران نفر دچارش شدند. بعد، با همان سرعتی که ایجاد شده بود، به شکلی ناگهانی، سرانجام یافت. اگرچه درباره این پدیده با عباراتِ عرفانی و ماوراء الطبیعه صحبت می شد (و هنوز هم می گردد)، تردیدی نیست که این رویداد واقعاً اتفاق افتاده است، زیرا ده ها گزارشِ مستدل درباره آن وجود دارد که پزشکان، وقایع نگاران، راهبان و کشیش ها نوشته اند.

شیوع این پایکوبی در آخن، بدترین شکل آن بود، اما آخن تنها شهری نبود که این واقعه در آن ثبت شده است. در سال 1518، موردِ دیگری از جنونِ پایکوبی در سراسر استراسبورگ در فرانسه امروزی گزارش شد. بعضی منابع مدعی هستند که در زمانِ اوج شیوع، هر روز 15 نفر به دلیلِ پایکوبیِ بی توقف در گرمای سوزانِ تابستان جان شان را از دست دادند. اما باید این نکته را ذکر کرد که در منابع معاصر به مرگ ومیر ناشی از این پایکوبی ها اشاره ای نشده است.

صرف نظر از اینکه کسی مرده یا نه، شیوعِ جنونِ پایکوبی، باتوجه به دستوراتِ وحشتناکِ شهرداری که مسئولانِ استراسبورگ در زمانِ همه گیری نوشته اند، نشان می دهد که این رویداد واقعی بوده است. این شیوع خاص با یک زن آغاز شد که هویتِ او نامعین است، اما بعضی مورخان از او با نامِ فرائو تروفِئا نام می برند. می گویند فرائو تروفِئا بعد از مشاجره ای که با شوهرش داشته به خیابان می آید و آغاز به پایکوبییدن می نماید، او 6 روز به پایکوبییدن ادامه می دهد تا اینکه خونین و کبود می گردد. آن موقع، مسئولانِ شهر مداخله می نمایند و او را به یک مکانِ مقدس منتقل می نمایند.

اما، چند روز بعد، 34 نفر دیگر با اشتیاقِ کنترل نشدنی برای تکان دادنِ بدن های شان به خیابان می آیند و آن قدر می پایکوبیند تا به زمین می افتند. با توسعهِ جنونِ پایکوبی، مسئولان بار دیگر مداخله می نمایند، اما راهکارِ آن ها پیامد های فاجعه باری دارد. آن ها تصمیم می گیرند برای آرام کردنِ اوضاع موسیقی پخش نمایند، اما آهنگی که انتخاب می گردد میلِ مردم به پایکوبییدن را تقویت می نماید.

مسئولان در چرخشی باورنکردنی، موسیقی را کامل ممنوع می نمایند و مردم را با این امید که این کار اشتیاقِ فزاینده آن ها به پایکوبییدن را از بین خواهد برد، به واگن ها می بندند. سپس آدم های آلوده را به زیارتِ اجباری می برند که نهایتاً به کم شدنِ میل به پایکوبییدن یاری می نماید.

دلیلِ طاعونِ پایکوبی چه بود؟

شرحی که آن موقع ارائه شد این بود که این افراد به تملکِ شیطان درآمده بودند و خون شان بیش از مقدار گرم شده بود. امروز، نظریه های جایگزینِ زیادی درباره این واقعه داریم، هرچند دلیلِ اصلی هنوز ناشناخته است.

یکی از نظریه ها که دلیلِ این واقعه را شرح می دهد، مسمومیت با قارچِ اِرگوت است که روی دانه های چاودار و سایر غلات رشد می نماید. یکی از ترکیباتِ شیمیاییِ اصلیِ این قارچ، اسید لایزرژیک است، که درواقع LS در LSD است. معین شده که این عنصر باعثِ توهم و گیجی می گردد، بنابراین، این فرضیه مطرح است که احتمالاً مصرفِ این قارچ به وسیله روستاییان قرون وسطایی منجر به پایکوبیِ جنون آمیز شده است.

اما، وقوع جنون پایکوبی در مناطقی با محصولات و اقلیمِ متفاوت احتمالِ درست بودنِ این نظریه را کم می نماید. به علاوه، بعید است که مصرفِ اسید لایزرژیک بتواند به جنونِ پایکوبیِ کنترل نشدنی منجر گردد.

قانع نماینده ترین شرح از چرایی رخ دادنِ این واقعه، بیماریِ روانیِ جمعی یا هیستریایِ جمعی است. این بیماری زمانی اتفاق می افتد که یک ایده یا باور، به خصوص در زمانِ استرسِ مفرط، به صورتِ مسری در میانِ جمعیت شیوع پیدا می نماید.

سال هایی که به همه گیریِ پایکوبی منجر شده بودند، حتی در قیاس با سختی های دورانِ قرون وسطا، سال های بسیار طاقت فرسایی بودند. تصادفی نیست که مناطقی که در سال 1374 درگیر طاعون شده بودند، همان هایی بودند که بیش ترین آسیب را از سیل های ابتدای همان سال دیده بودند. وقایع نگاران توصیف نموده اند که آب رودخانه راین 34 فوت افزایش پیدا کرد، طوری که تا دیوار های شهر بالا آمد و سرزیر کرد و اجسادِ متلاشی شده اسب ها در کنار خیابان ها روی سطح آن شناور بودند.

به طور مشابه، یک دهه قبل از جنون پایکوبی در استراسبورگ در سال 1518 قحطی، گرسنگی و بیماری های واگیردار در این ناحیه اتفاق افتاده بود. یادآوری این نکته می تواند یاری نماینده باشد که جنونِ پایکوبی فقط در جوامعی رخ داد که به نفرینِ این نوع پایکوبی ها اعتقاد داشتند. در خصوصِ شیوع پایکوبی در سال 1374، قربانیان خودشان باور داشتند که شیطان آن ها را نفرین نموده است، برای همین خواهانِ مداخله الهی بودند و خودشان را مشتاقانه به دست جن گیران می سپردند.

به طور مشابه، مردمِ استراسبورگ باور داشتند که ویتوسِ مقدس آن ها را نفرین نموده است، بنابراین بدن های شان را بر اساسِ دستواتِ افسانه ای تکان می دادند و بدونِ توقف روز ها می پایکوبییدند؛ بنابراین این جوامعِ تحتِ ستم و افسرده برای چنین همه گیری ای آمادگی داشتند. در چنین بافتی، تعجب آور نیست که آن ها خودشان باور داشتند که یک نیرویِ ورایِ کنترل آن ها را به تسخیر خود درآورده است.

باورکردنی نیست که پایکوبییدن بتواند منجر به مرگ گردد. خوش بختانه به نظر می رسد که این جنون در اواسط قرن هفدهم سرانجام یافت. اما دفعه بعدی که دوست داشتید بدن های تان را به پایکوبی درآورید، مطمئن شوید که قبل از از پا افتادن، تمامش می کنید!